Domuz Gribi İnsandan İnsana Nasıl Bulaşıyor
Dünya Sağlık Örgütü (WHO), 100'den fazla kişinin ölümüne neden olduğu sanılan ve dünya genelinde salgın haline gelmesinden endişe edilen domuz gribinin insandan insana nasıl bulaştığını kamuoyuna duyurdu.
ABD ile Kanada'ya yayılan ve Avrupa ile Avustralya'da da izlerine rastlanan virüs, insandan insana geçebiliyor ve insan, domuz ve kuş gribi karışımından oluşan bir virüs olarak tanımlanıyor.
Domuzlardan kaynaklandığı tahmin edilen virüs, insandan insana, hapşırık, öksürük ve hatta ele bulaşması halinde tokalaşma yoluyla bulaşabiliyor. Dünya Sağlık Örgütü'ne (WHO) göre domuz yiyerek virüs kapma olasılığı bulunmuyor.
Merkezi Cenevre'de bulunan WHO'nun, gribin, kuş gribinin 2003'te tekrar belirmesinden bu yana en geniş çaplı yaygın hastalık riskini taşıdığını açıklaması, tehdidin boyutunu gösteriyor.
Normal grip vakalarıyla, ani ateş, kas ağrısı, boğaz ağrısı ve kuru öksürük gibi benzeri belirtileri bulunan bulunan domuz gribi, bunların dışında, aşırı kusmaya ve ishale neden olabiliyor.
Yaygın grip tipleri, genelde yaşı ilerlemiş insanları hedef alıyor ve yılda ortalama 250 bin ila 500 bin kişinin ölümüne yol açıyor. Çoğu ölüm zatürreden oluyor. Yeni grip virüsleri ise insan vücudunun bağışık olmaması ve ilaç geliştirmenin süre alması nedeniyle çok çabuk yayılabiliyor. Domuz gribi, genetik açıdan bakıldığında, ilaçla karşı konulabilen H1N1 virüsünden farklılıklar içeriyor.
WHO, 1968'deki "Hong Kong" gribinin dünya genelinde yaklaşık 1 milyon kişinin ölümüne ve 1918'deki "İspanyol" gribinin 40-100 milyon kişinin ölümüne yol açtığı düşünüldüğünde, artık dünyanın, yeni bir grip hastalığının yayılmasına karşı daha hazırlıklı olduğunu açıkladı.
Örgüt, domuz gribi virüsünün evrim geçirip çok daha tehlikeli hale gelebileceği uyarısında bulunmaktan da kaçınmadı.
Virüse karşı çare aranıyor
Gribe karşı ilaç geliştirmek için çalışmaların başladığını duyuran WHO, acil vakalarda gerekli yardımın yapılabilmesi için "savaş odası" adı verilen bir komuta ve kontrol merkezini faaliyete geçirdi. Örgütün, virüse karşı etkisi kanıtlanmış olan Tamiflu ve Relenza ilaçlarından 5 milyon adetlik stoku bulunuyor. Virüsün bulaşmasını önlemede ve hastalığın tedavisinde, oseltamivir ve zanamivir tavsiye ediliyor.
Meksika tatili
WHO, bunun yanı sıra Meksika'ya gidecek turistlerin tatil planlarını askıya almalarına ve Meksika sınırlarının kapatılmasına gerek olmadığını da duyurdu.
Gribe karşı ihtiyatlı davranan ABD de, stoktaki 12 milyon Tamiflu'nun eyaletlere gönderildiğini açıkladı. Çin, Rusya, Tayvan ve Bolivya, domuz gribi belirtileri gösterenlerin karantina altına alınmasına karar verirken, Güney Kore ve Hong Kong, Meksiko ile bölgedeki 3 eyalete seyahat uyarısında bulundu.
İspanya, İtalya, Polonya ve Venezuela, vatandaşlarına, Meksika ile ABD'nin, virüse rastlanan bölgelerine gitmemeleri çağrısında bulundu. Domuz gribi nedeniyle Yunanistan'ın alarm durumuna geçtiği bildirildi.
Nasıl bulaşır?
İnsandan insana damlacık yoluyla bulaştığı kanıtlanmıştır. Bu nedenle, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) 27 Nisan 2009 itibariyle pandemi düzeyini 3.den 4.e çıkarmıştır. Pandemi düzeyleri 1 ile 6 arasında değerlendirilir. Pandemi 4, insandan insana yayılım olduğunu gösterir. Bu durumda, domuzlarla teması olan kişilerin yanısıra, solunum yoluyla bulaşması söz konusudur. Dünya Sağlık Örgütü, 29 Nisan 2009 itibariyle pandemi düzeyini 5.e çıkardı. Pandemi 5, bir DSÖ bölgesinde iki ya da daha fazla ülkede insandan insana geçişin bildirilmesine dayanmaktadır. Bu düzey önemlidir, son yıllarda bu düzeyde bildirilen bir salgın olmadı. Bir sonraki aşama ise pandemi 6.dır. Farklı DSÖ bölgelerinde insandan insana geçişin olabileceği ikiden çok sayıda ülkenin bulunması anlamına gelir.
Nasıl yayılır?
Mevsimsel veya klasik gribin yayılımı gibidir. İnsandan insana hapşırma ve öksürme ile saçılan damlacıklar yoluyla yayılır. Ayrıca el teması da önemlidir. Hasta olan kişiler belirtiler görülmeden bir gün önce ve hastalık boyunca enfeksiyonu yayabilirler. Cansız yüzeylerde (masa, kapı kolu gibi) yaklaşık 2 saat canlı kalabilirler. Bu nedenle el yıkamak önemlidir.
Belirti ve bulguları nelerdir?
Belirtileri mevsimsel gribe benzer, ateş, öksürük, boğaz ağrısı, yaygın vücut ağrıları, başağrısı, titreme ve yorgunluk ön plandadır. Bazı kişilerde ishal ve kusma görülür. Zatüreye bağlı ciddi hastalıklar ve ölümler olabilir.
Korunmak için ne yapılmalı?
En önemli önlem ellerin yıkanmasıdır. Genel sağlık önlemlerine dikkat etmek gerekir, uykusuz kalınmamalı, fiziksel aktivite sağlanmalı, günlük stres kontrol edilmeli, bol sıvı ve besleyici gıdalar alınmalıdır. Hasta kişilerle yakın temastan kaçınmalıdır. Cansız yüzeylerin çamaşır suyuyla silinmesi yeterlidir.
İlacı var mıdır?
Evet. Klasik gripte olduğu gibi oseltamivir veya zanamivir kullanılır. Bu ilaçlar belirtiler görüldükten sonra ilk 2 günde kullanılmalıdır. Ayrıca belirtilere yönelik ilaçlardan da yararlanılabilir.
Yemekle domuz gribi bulaşır mı?
Hayır. Uygun hazırlanmış domuz etini yemekle bulaşma olmaz.
Ülke düzeyinde ne yapılmalı?
Türkiye’de henüz olgu yoktur. İlk olgunun saptanabilmesi için sınır geçişlerinde uygun kontroller önemli bir adımdır. Bu amaçla Yeşilköy havalimanına termal kamera yerleştirilmiştir. Vücut sıcaklığı 38 derecenin üzerindeki hastaların saptanması hedeflenmektedir. Grip belirtileri olan herkesin vakit kaybetmeden hekime başvurmaları uygun olacaktır. Her hastane, kuş gribi için hazırlanmış olan salgın planını raflardan indirmelidir.
Seyahat kısıtlaması var mı?
Dünya Sağlık Örgütü’nün seyahat kısıtlaması ve sınırların kapatılması yönünde bir önerisi yoktur. Ancak hasta olanların seyahat etmemeleri ve hızlıca sağlık kuruluşuna başvurmaları önerilmektedir.
Başkalarına bulaştırmamak için ne yapmalı?
* Öksürürken ve hapşırırken ağız ve burun kapatılmalıdır. Kullanılan mendiller hemen çöpe atılmalıdır.
* Eller sabunlu suyla yıkanmalı, su ve sabuna ulaşılamazsa alkollü temizleyiciler kullanılmalıdır.
* Eller ağız ve buruna götürülmemelidir, virüs bu yolla yayılabilir.
* Hastalardan uzak durulmalıdır.
* Hastalanınca vakit geçirmeden doktora başvurulmalıdır
* Hastalanınca okula ve işe gidilmemesi önerilir.